Türkiye’nin Yeni Anayasa Arayışı ve Yüksek Yargı

Abstract

Türkiye yaklaşık otuz yıldır devam eden yeni anayasa arayışı, hükümet sisteminden temel hak ve özgürlüklere, temel ilkelerden vatandaşlığa kadar çok sayıda tartışma konusu barındırmaktadır. Bu tartışmalı konuların en önemlilerinden birisi de, yargı ve yüksek mahkemelerdir. 1982 Anayasası on sekiz defa değişmiş olmasına rağmen, Anayasa Mahkemesi dışındaki yüksek mahkemeleri düzenleyen maddelerde herhangi bir değişiklik olmamıştır. Buna karşılık gerek siyasetteki yargı tartışmaları gerekse yeni anayasa çalışmaları incelendiğinde yüksek mahkemelerle ilgili önemli yeniliklerin gündeme geleceği anlaşılmaktadır. Yeni Anayasada yüksek mahkemeler ele alınırken iki temel prensibin birlikte gözetilmesi gerekecektir.Birincisi, kuvvetler ayrılığı ve hukuk devleti ilkesi gereğince yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatları korunmalıdır. İkincisi ise, anayasal denetimin ötesine geçilerek yüksek yargının bir vesayet aracı haline getirilmesi önlenmeli ve demokratik meşruluğu korunmalıdır. Bu çalışmada yüksek yargı ile ilgili muhakeme hukukunu ilgilendiren teknik konular, yasal düzeydeki sorunlar veya uygulamaya ilişkin tartışmalar ele alınmamış sadece yüksek yargının yeni anayasayı ilgilendiren temel yönleri değerlendirilmiş ve genel bir resim çizilmeye çalışılmıştır. Yeni anayasa sürecinde yüksek yargıyla ilgili tartışılacağı öngörülen temel başlıklar; Askeri yüksek mahkemelerin kaldırılması, Danıştay’ın kaldırılarak yargı birliğine geçiş, yüksek mahkemelerin görev ve yetkileri, üyelerinin atanma modeli ve görev süresi sınırı gibi konulardır. Bu konular ile ilgili başta siyasi partilerin TBMM’ye sundukları öneriler olmak üzere çeşitli anayasa tasarılarındaki hükümler tespit edilmiş ve sonrasında demokratik hukuk devletlerinde yüksek yargının anayasal statüsü karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Son olarak bu veriler ışığında, Türkiye’nin yeni anayasa arayışında yüksek yargıya ilişkin somut öneriler getirilmiştir.

The quest for a new constitution that has been prevailing for almost 30 years, comprises a number of issues of debate ranging from the regime of government to fundamental rights and liberties; from basic principles to citizenship. One of the most important issues of debates has been the judiciary and high courts. Despite of the fact that the 1982 Constitution has changed for 18 times, there has been no change on the clauses regulating the high courts, apart from the Constitutional Court. When the political debates over the judiciary and the constitution endeavor analyzed, it has been deduced that new reforms in relation to the high courts will come to the fore. While discussing the high courts, two fundamental principles are needed to be considered. Firstly, as the principle of separation of powers and rule of law require judicial independence and tenures of judges have to be protected. Secondly, the attempts to use of the high courts as a means of tutelage has to beprevented and their democratic legitimacy must be protected. Being in the first place the proposals that the political parties put forward in the Grand National Assembly of Turkey, different provisions in the constitution proposals are determined and then the constitutional status of the high courts in constitutional states are comparatively analyzed. Finally, given these article, concrete proposals are made about the high courts in the quest for a new constitution of Turkey.