Cumhuriyet dönemi mimarlık mirası örneği olarak Saraçoğlu Mahallesi'ne yaklaşım ve müdahalelerin tarihi

Abstract

Cumhuriyet Dönemi'ni yansıtan bir kültürel miras örneği olan Saraçoğlu Mahallesi'nin korunmuşluğunun araştırıldığı bu tez çalışması kapsamında mahallenin 1979 yılında koruma altına alınması ve 1994 yılında satılmasının gündeme ilk gelmesiyle başlayan süreçten, günümüzde devam eden yenileme projelerini ve tüm tartışmaları kapsayan sürece odaklanmış olan bu çalışma, bir koruma tarihi okumasıdır. 1994 yılında mahallenin koruma kararının kaldırılması girişimi sonuçsuz kalmış olsa da bu konu ile ilgili tartışmalar 2013 yılına kadar devam etmiştir. 2013 yılına geldiğimizde bakanlar kurulu kararıyla mahalle afet riskli alan ilan edilerek koruma kararı kaldırılmıştır. Sonrasında ise yoğun tartışmaların, müdahalelerin ve buna karşı mücadelelerin sürdüğü bir süreç sonunda mahalle 2015 yılında tahliye edilmiş, 2018 yılında projelendirilmiş ve 2020 yılında başlayan çalışmalar kapsamında da yenilenmektedir. Saraçoğlu Mahallesi'nin koruma tarihinin anlatıldığı bu çalışmada hem satılması ya da yenilenmesini gündeme getiren devlet yetkilileri hem de mahallenin özgün haliyle korunmasının mücadelesini veren başta Mimarlar Odası Ankara Şubesi ve Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olmak üzere birçok meslek odası ve STK'nın kamuoyuna yansıyan tüm açıklama ve eylemleri süreç içerisinde takip edilmiştir. Aynı zamanda belge çalışması olan bu tez kapsamında süreçle ilgili tüm paydaşlarla görüşülmüş, kimi yöneticilerle röportajlar yapılmış ve yeni projeyle ilgili süreç gözlemlenmiştir. Ayrıca yenilenen proje detaylı bir şekilde incelenerek, koruma yaklaşımları açısından değerlendirilmiştir. Çalışmanın asıl odağı mahallenin 1979 yılında koruma altına alındıktan sonra gerçekleşen korunma süreci olmasıyla birlikte; Cumhuriyet Dönemi mimari atmosferi, Ankara'nın şehir planının gelişimi, mahallenin mimarı Paul Bonatz'ın hayatı, Saraçoğlu Mahallesinin genel özellikleri ve mahallenin yapım süreci de araştırılmış ve bugünkü tartışmaların daha objektif bir şekilde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Saraçoğlu Mahallesi'nin koruma tarihinin anlatıldığı bu çalışmayla beraber, benzer tehditler yaşayan kültürel miras eserlerinin korunması sürecine ışık tutacak bir mimarlık tarihi anlatısı oluşturulmuştur. Ayrıca Saraçoğlu Mahallesi'nin korunması sürecine ve koruma tarihi literatürüne bu çalışmayla, ciddi katkı yapılması hedeflenmiştir.

Within the scope of this thesis is a conservation history reading which focuses on the process that from started with the preservation of the Saraçoğlu neighborhood in 1979 which is a cultural heritage reflecting the Republican Period, and the sale of neighborhood in 1994 came to the agenda to ongoing renewal projects. Although the attempt to abolish the protection order of the neighborhood in 1994 was inconclusive, discussions on this issue continued until 2013. In 2013, with the decision of the Council of Ministers, the neighborhood was declared a disaster-prone area and the protection order was lifted. At the end of the process of intense discussions, interference and struggle against this condition, the Saraçoğlu neighborhood was evacuated in 2015, projected in 2018 and has renewed within the scope of works started in 2020. In this study which the conservation history of the Saraçoğlu neighborhood is explained, both the state officials who brought up the sale or renovation of the neighborhood, all statements and actions of non-governmental organizations and many professional chambers reflected to the public were followed. In addition to within the scope of this thesis, were made with a document study, interviewed all stakeholders related to the process, interviewed some managers and the process related to the new project was observed. Besides, the renewed project was examined in detail and evaluated in terms of conservation approaches. The main focus of the study is the preservation process that took place after the neighborhood was taken under protection in 1979, the architectural atmosphere of the Republican Period, the development of Ankara's city plan, the neighbourhoods' architect Paul Bonatz's life, the general characteristics of the Saraçoğlu neighborhood and the construction process of the neighborhood were also investigated, and it was aimed to evaluate today's discussions in a more objective way. In this study, the conservation history of Saraçoğlu Neighborhood is explained, and an architectural history narrative has been created that will shed light on the preservation process of cultural heritage artifacts that have experienced similar threats. In addition, it is aimed to make a serious contribution to the conservation process of Saraçoğlu Neighborhood and to the conservation history literature with this study.