2003 yılında Irak'ta siyaset alanındayapılan değişikliklerden sonra Irak Federal Yüksek Mahkemesikuruldu ve anayasa yargısında merkezî denetim modeli benimsendi. Güvenlik Konseyi’nin 1483sayılı Kararındaki kanuni yetkilere dayanarak Uluslararası Koalisyon Otoritesi tarafından çıkartılan 2004 Yılı Geçici Devlet Ġdare Kanunu’na istinaden 2005 yılında ve 30sayılı Kanunla “Federal Yüksek Mahkeme” adında bir anayasa mahkemesi kurulmuştur. Uluslararası Koalisyon Otoritesi’nin görevi bittikten sonra, 2005 yılında - hâlen yürürlükte olan-“Irak Anayasası” çıkarıldı ve kanunların anayasaya uygunluşu konusunda merkezî denetim modelini benimseyen bir anayasa yargısı sistemi benimsendi. Meclisin üçte ikisinin onayı ile çıkarılan bir kanun ile hem Federal Yüksek Mahkemenin iŞleri düzenlenecek hem de mahkemenin yapısını oluşturan yargıçlar, Ġslam fıkhınınuzmanları ve hukuk fakihlerinin sayıları belirlenecektir. Mahkemenin görev ve yetkileri ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi kanunların ve nizamnamelerin Anayasaya uyumunu denetlemek ve anayasa metinlerini yorumlamaktır.Dişer görevleri ise merkezî hükümet ile bölgesel ve il yönetimleri, belediyeler ve mahallî idareler arasındaki anlaŞmazlıkları çözmek, v cumhurbaŞkanına, baŞbakana ve bakanlara yöneltilen suçlamalar hakkında karar vermek, Millet Meclisi seçimlerinin nihai sonuçlarını onaylamak vefederal yargının bölgelerdeki ve illerdeki yargı kurumlarıyla arasındaki yetki anlaŞmazlıklarınıçözmektir. IrakFederal Yüksek Mahkemesi adlı bu araŞtırma dört bölüme ayrılmıŞtır: Birinci bölümde, anayasa yargısının nasıl ortaya çıktışı,meŞruluk tartıŞmaları ve ülkelerin hangi modelleriuyguladışı ele alınmıŞtır. Ġkinci bölümde, IrakFederal Yüksek Mahkemesi’nin oluŞumu ve üyelik sistemi incelenmiŞtir. Tezin amacı, Irak’ınanayasayargısını ana hatlarıyla açıklamaktır. Bu bölümde Mahkemenin üç katagoriye ayrılan üyeleri yargıçlar, Ġslam fıkıhçıları ve hukuk fıkıhçılarıbaŞlıkları altındaincelenmiŞtir. Mahkemenin üye sayısı daha sonra çıkarılacak mahkeme kanunu tarafından belirlenecektir. Mahkeme kanunu Şimdiye kadar çıkarılmadışından üyelerin sayısıAnayasa çıkarılmadan önceki kanuna göre belirlenmiŞtir. Üçüncü bölümde ise “Irak Federal Yüksek Mahkemesi”nin Anayasanın 93.maddesinde belirtilen görev ve yetkileri incelendi. Irak Federal Yüksek Mahkemesi’nin görevlerinin neler olduşuAnayasaya, Mahkeme Kanununa ve 2005 yılında mahkemenin kendi çıkardışı iç tüzüşe göre incelendi. Dördüncü bölümde ise mahkeme tarafından alınan kararların nitelişi incelendi; kararların kesinlik ve tüm merciler için başlayıcı olduşunu açıklandı. Mahkeme tarafından çıkarılan kararlarındayanaklarının neler olduşu ortaya konuldu. Mahkeme kararı çıkarılmadan önceki hukuki etkiler incelendi. Daha sonra mahkemenin kurulması, görevleri, çalıŞma usulleri ve kararların uygulanması ile ilgili genel bir deşerlendirme yapıldı. Mahkemenin oluŞma görevlerine iliŞkin tavsiyeler sunuldu. Bunların en önemlileri: Mahkemenin kurulması ve görevlerini düzenleyen kanunun ivedikle yasalaŞtırılması,anayasayı koruyan, merkezî denetimisaşlayan bir anayasa mahkemesinin-normal ve idari yargı yetkileri içerenbazı görev ve yetkilerinin yeniden gözden geçirilmesidir.
After the changes in the political area in Iraq in the year of 2003, Federal high
court has been established and centralized control model has been adopted. A
constitutional court has been established under the name of Federal high court with
the law numbered (30) in 2005 with respect to Iraqi State management law for the
transitional phase which was issued by the international coalition provisional
authority in 2004 based on the statutory power in the decision numbered (1483) of
security council. After the duty of international coalition provisional authority was
finished, constitution of Iraq which is still in force was issued in 2005 and a
constitutional judicial system which adopts a centralized control model for
constitutionality of the laws has been adopted. A constitutional court was decided to
be established under the name of Federal high court, a law which was issued with the
approval of two thirds majority of the parliamentary assembly both regulate the court
procedures and number of the judiciaries, experts in Islamic jurisprudence, and legal
scholars that constitute the structure of the court.
Duties and authorities of the court are dived into two parts: These are:
Constitutional authority to oversee the constitutionality of the laws and regulations in
effect and interpret the provisions of the constitution; the other one is the juridical
power for settling matters that arise from the application of the Federal laws,
decisions, regulations, instructions and procedures issued by the Federal authority,
Settling disputes that arise between the Federal government and the governments of
the regions and governorates, municipalities, and local administrations, settling
vii
accusations directed against the President, the Prime Minister and the Ministers,
ratifying the final results of the parliamentary election and settling competency
disputes between the Federal judiciary and the judicial institutions of the regions and
governorates.
This study was made about the Federal high court. I divided the study into
four sections; the first section includes how the description of constitutional
jurisdiction emerged, the legal foundation and the model that the countries apply for
these jurisdictional transactions. In the second section which is about the
organization of Federal high court in Iraq and the members, we studied the old Iraq
constitutions and constitutional court experiences as a summary. Our aim is to
explain the main frame of constitutional jurisdiction in Iraq. In this section,
judiciaries, experts in Islamic jurisprudence, and legal scholars that constitute the
structure of the court were inspected. The number of the court members will be
determined with the court law which will be issued in the afterwards. We explained
the law has not been issued yet and the court acts according to the previous law
which was issued before the constitution was accepted with the reasons.
In the third section, we examined the duties and the authorities of the Federal
high court which was stated in the (93) provision of the constitution. We determined
that the court acts in accordance with the constitution, court law and internal
regulations that were issued by the court in 2005. In the fourth section, we examined
the provisions and the decisions that the court made and we analyzed that the
decisions are binding for all the authorities. We already indicated to what extent the
laws that were issued by the court have a legal basis. We examined the legal effects
before the court decision is made.Later, we formed our notes and the results related
to organization of the court, its duties, arranging the relevant transactions and
applying the decisions. We gave our advice for the deficiencies that arise while the
court is giving decisions and compensation of their mistakes. The most significant
ones; enacting the law related to the organization of the court and determining the
duties immediately and reviewing some of the duties and authorities which include
normal and administrative jurisdictions that are not appropriate for a constitutional
court which preserves the constitution and makes centralized control.
