Tarihi Dizilerin Dil İçi ve Dillerarası Altyazı Uygulamaları Üzerine Bir Çalışma

Abstract

Görsel-İşitsel çevirinin önemli türlerinden biri olan altyazı uygulamaları ve bu uygulamaların çeşitliliği konusunda yazılmış birçok makale ve kitap bulunmaktadır. Fakat farklı kaynak görsel-işitsel çeviri türlerinin üzerinden, altyazı uygulamaları sırasında karşılaşılan kısıtlar ve televizyon dizilerinin altyazı uygulamalarında izlenmesi gereken olası yöntemler ve bulunması gereken çözümler konusuna pek değinilmemiş, pek fazla ilgi gösterilmemiştir. Örneğin, günümüzde bütün dünyada beğeni kazanmış ve çok fazla izleyiciye ulaşma şansını yakalamış olan tarihi dizilerin altyazı uygulamalarının nasıl yapılacağı konusunda pek fazla çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla, bu çalışmada, öncelikle gerek dil içi gerekse dillerarası altyazı uygulamalarındaki kısıtlar ve bu görsel-işitsel türünün kendisine özgü özellikleri dikkate alınarak tarihi dizilerin altyazı uygulamalarına bir izlence önerisi sunulacaktır. Bu alanın çevirinde tarihi uzaklığın öneminin vurgulandığı kısa bir girişin ardından, çeviri sırasında kullanılan dilbilimsel, kültürel ve söylemsel ögeler ve altyazı kısıtları örneklenmiş, ayrıca tarihi bir dizinin (Mehmed Bir Cihan Fatihi) ve bu dizinin Sağır ve işitme engelli izleyiciler için yapılan Türkçe ayrıntılı altyazı ve ayrıca İngilizce altyazı uygulamalarının karşılaştırmalı incelenmesi yoluyla irdelenmiştir. Görselliğin sağladığı bilgilerin aktarılmasından sonra eski dilin nasıl çevrildiği örneklere dayanarak incelenmiştir. Bir yandan dilin söylemsel, zamansal ve coğrafi değişkenlerinin nasıl yorumlandığına, öte yandan askeri, dini, imparatorlukla ilgili ögelerin ve sosyal sınıfların nasıl verildiğine dair yöntemler üzerinde durulmasına özen gösterilmiştir. Sonuç olarak, yapılan bu çalışma ile tarihi dizilerin hem dil içi ayrıntılı hem de dillerarası altyazı uygulamalarına, tarihi dizilerde tarihsel uzaklık olarak adlandırılan ögeyi irdeleyerek ve altyazı uygulamalarında aslında konuşmaların değil kültürün aktarıldığını dikkate alarak, pratik çözümler geliştirmek amaçlanmaktadır.

There are many boks and articles written on subtitling dealing with different aspects of the practice. Nevertheless, the constraints of subtitling and the potential strategies to be used in specific genres of television series are rarely studied. To illustrate, the subtitling of historical drama TV series, which have become very popular and reach a wide audience across the world, has received little attention. Therefore, the following study aims at presenting a framework for the subtitlers of historical drama TV series for both intra and interlinguistic purposes in consideration of the constraints of subtitling, as well as the features of the practice itself. Following an introduction about historical distance in translation, the linguistic, cultural and discoursal elements used in the production of the field, the constraints of susbtitling are exemplified with a comparative analysis of a historical drama TV series (Mehmed, the Conqueror) and its subtitles in Turkish for the Deaf and hard of hearing viewers and also in English. After focusing on the information collected from the visual track of a particular sequence in the series, how particular words and/or phrases specifically used in historical series are translated is examined based on examples. Considerable attention is devoted to the translation strategies used in deciphering registers and temporal and geographical varieties of language and, the strategies used to convey military, imperial, religious culture and social stratification. In conclusion, the study aims at presenting po