Tükenmişlik ve öz yeterlilik inancı arasındaki ilişkide sosyal destek algısının aracı rolü: Akademik personel örneğinde kuşaklar arası farklılık

Abstract

Günümüzde küreselleşme ve farklılaşan çalışma koşulları sonucu işgörenlerin tutum ve eylemlerinde değişiklikler görülmektedir. Bireyin motivasyonunun azalması, kendini işine verememesi, kendine ve etrafındakilere çeşitli zararlar vermesi belli nedenlerle açıklanabilir. Bu nedenler arasında Tükenmişlik öz yeterlilik inancını düşük olması ve sosyal destek algısının farklı olması gösterilebilir. Tükenmişliğe neden olan, yapılan işin özellikleri, mesleğin nitelikleri, örgütsel özellikler, demografik özellikler, kişilik özellikleri ve iş tutumları gibi pek çok değişken araştırmaya konu olmuştur. İş görenlerin öz yeterlilik inançları ve sosyal destek algıları, tükenmişliğin ana nedenleri arasında olan kişilik özellikleri ve örgütsel özellikler kapsamında değerlendirilebilir. İş görenlerin farklı kuşaklardan olması, tükenmişlik belirtilerini, öz yeterlilik inançlarını ve sosyal destek algılarını farklı düzeylerde etkiler. Bu farklılık Bireyin tükenmişlik yaşamasına öz yeterlilik inancının negatif etkilenmesine sosyal destek algısının düşük olmasına sebep olabilir. Bu bağlamda, bu tez çalışmasının temel amacı; bir vakıf üniversitesinde görev yapan akademik personelin tükenmişlik, öz yeterlilik inancı ve sosyal destek algısını düzeylerini belirleyerek, tükenmişlik ve öz yeterlilik inancı arasındaki ilişkide sosyal destek algısının aracılık rolünün etkisini belirlemek ve kuşaklara göre farklılık gösterip göstermediğini ortaya çıkarmaktır. Çalışmanın örneklemi bir vakıf üniversitesinde çalışan 211 akademik personelden oluşmaktadır. Araştırma için hazırlanan anket, "Maslach Tükenmişlik Ölçeği", "Genel Öz Yeterlilik Ölçeği ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinden Oluşmaktadır. Araştırma örnekleminden elde edilen bilgiler, SPSS 22.0 programı ile ortalama, standart sapma, frekans, yüzde dağılımı, ANOVA, Pearson korelasyon ve YEM üzerinden yapılan regresyon analizi ile veriler değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, Tükenmişlik ve Öz Yeterlilik İnancı birbiri ile negatif ilişkili olduğu ve bu ilişki Tükenmişliğin alt boyutlarında da görüldüğü belirlenmiştir (p<0,05). Yapısal eşitlik modeli üzerinden yapılan hiyerarşik regresyon modeline göre; duygusal tükenme ve öz yeterlilik arasında anlamlı negatif bir etkinin olduğu, sosyal destek algısı ile öz yeterlilik arasında anlamlı ve pozitif bir etkinin olduğu saptanmıştır (p<0,05). Ayrıca öz yeterlilik inancı ile duygusal tükenme arasındaki ilişkide sosyal destek algısının alt boyutlarından, aile alt boyutunun kısmi aracılık ettiği görülmüştür. Son olarak kuşaklar arası farklılığı ölçmek için yapılan ANOVA testine göre, Y kuşağında olanların duygusal tükenmişlik puanı en fazla iken patlama kuşağının duygusal tükenme puanının en az olduğu belirlenmiştir. Sosyal destek algısı alt boyutlarından, özel bir insan ve arkadaş alt boyutu ile kuşaklar arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur (p<0,05). Y kuşağı sosyal desteği en fazla özel bir insan alt boyutundan alıyorken, Patlama kuşağının en az aldığı belirlenmiştir. Öte yandan Y kuşağının sosyal desteği en fazla arkadaş alt boyutundan aldığı belirlenmiştir. Patlama kuşağının ise sosyal desteği en az arkadaş alt boyutundan aldığı görülmüştür (p<0,05).

Today, as a result of globalization and diversified working conditions, various types of employee's attitudes and activities are observed. Motivation decay, lack of concentration at work and demonstration of harmful behavior to oneself or others can be described based on some causes. Burnout, low level of self-efficacy and the perception of social support are some of these causes. Work, profession, organization and demography related many parameters, that cause burnout, have been the subject of different researches. The Self-efficacy and social support perception of the employees can be considered within the context of personal traits and organizational characteristics that are among the main causes of burnout. The generation differences of employees influence the indications of burnout, self-efficacy and social support perceptions in different levels. These differences may cause to feel burnout, to have a negative effect on self-efficacy and a low level of the perception of social support. In this context the aim of my thesis is to identify the level of burnout, self-efficacy conviction and social support perceptions of academic staff in a foundation university of Turkey, and, by this way specify the influence intermediary role of social support perception in the relation between burnout and self-efficacy, and deduce the impact of generation differences for these results. The sampling of this study considers 211 academic staffs of a foundation university. The research is based on "Maslach Burnout" and "General Self-efficacy and Multi Dimentional Social Support" scales. The data obtained from the sampling has been analyzed by SPSS 22.0 program from standard variation, frequency, percentage distribution ANOVA, Pearson Correlation Analysis and SEM YEM üzerinden yapılan regresyon analizi ile veriler değerlendirilmiştir perspectives. According to the results, burnout and self-efficacy conviction has a negative inter-relation and this inter-relation can be observe in the sub-dimensions of burnout (p<0,05). According to the hierarchical regression model which is based on structural equality model, it was found that there was a significant negative effect between emotional burnout and self-efficacy, and there was a significant and positive effect between social support perception and self-efficacy(p<0,05). In addition, it is observed that the family subdimension of social support perception has a partial mediation role in the relationship between self-efficacy belief and emotional exhaustion. Finally, according to the ANOVA test which measures the intergenerational differences, it was seen that the emotional exhaustion score of the Y generation was the highest while the emotional burnout score of the baby boomers generation was the least. The Special person and friend sub-dimension of social support perception demonstrate significant differences between generations (p<0,05). While Y Generation is receiving highest support from special person sub-dimension, baby boomers generation is receiving the least. On the other hand, it is observed that the Y generation receives the most social support from the friend sub-dimension. Baby boomers generation receives social support from the friend sub-dimension (p <0.05).