Genel işlem şartlarının hakim tarafından denetimi

Abstract

İnsanlık tarihi kadar eski olan sözleşmeler tarihi, bireyler arasında yapılan basit sözleşmeler ile başlamış, Sanayi Devrimi ile gelişen ve karmaşıklaşan üretim zincirleri ile sözleşmeler de karmaşık bir hale gelmiştir. Hızlanan ticari yaşam ile sadece üretim yaptığı alan ile ilgilenen büyük işletmeler, al anında elde ettiği bilgi birikimi ile sözleşmeleri kendi lehine olacak şekilde düzenleyerek işletme riskini en aza indirme çabasına girişmişlerdir. Sözleşme şartlarını kendi lehlerine olacak şekilde düzenleyen işletmeler, zamanla sözleşmenin ekonomik olara k zayıf tarafı olan tüketicileri daha güçsüz hale getirmişlerdir. Ekonominin temel unsurlarını zayıflatan bu durum karşısında tüketicileri korumaya yönelik uygulamalar hukuk dünyasında yerini almaya başlamıştır. Ülkemizde de bu durumun bir yansıması olarak 6098 sayılı TBK'nın 20. 25. maddeleri arasında genel işlem şartlarına ilişkin genel hükümler düzenlenmiştir. Genel hükümler ile birlikte diğer bazı kanunlarda da genel işlem şartlarına ilişkin hükümler mevcuttur. 6502 sayılı TKHK'nın 5. maddesinde "Haksız Şartlar" adıyla genel işlem şartlarına ilişkin hükümler düzenlenmiştir. Türk hukukunda yer alan genel işlem şartlarına ilişkin genel ve özel hükümler ışığında hakim tarafından genel işlem şartlarına ilişkin yapılabilecek denetim tez konusu olarak ele alınmıştır.

The history of contracts, dating back as old as the history of humanity, had commenced with the simple contracts made between individuals; [and evolved] as the contracts became more complex with the complexified production chains following the I ndustrial Revolution. With the accelerating speed of the commercial life, major enterprises that are concerned solely with their production area showed endeavours to minimise the management risks by formulating the contracts in their own favour, using the know how they accumulated in years on their own production area. These enterprises that formulate the contract terms in their own favour have caused the consumers on the other side of the contract become weaker. In response to this situation which under mines the basic principles of the economy, practices towards protecting consumers have made an appearance in the legal world. As a reflection of this movement in our Country, general provisions on general terms and conditions have been regulated between A rticles 20 25 of the Turkish Code of Obligations numbered 6098. Together with these general provisions, additional provisions on general terms and conditions are codified in certain other laws. In Article 5 of the Consumer Law numbered 6502, the provisio ns on general terms and conditions are codified under the name "Unlawful Conditions". In light of the general and specific provisions on general terms and conditions in Turkish Law, the [scope of the] judicial supervision of the general terms and conditi ons is studied hereunder as the subject of this thesis.