Hekimin cezai sorumluluğu

Abstract

Tıp ve ceza hukuku temelde anlam olarak birbirinden farklı olarak gözükse de, toplumsal hayatta sürekli olarak birlikte olması gereken kavramlardır. İnsanlık tarihi kadar köklü mesleklerden biri olan tıp mesleği sürekli gelişmeye bağlı olarak varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Çağdaş hukuk düzeni, tıp mesleğinin icrasını bir hak olarak tanımış, ancak bu hakkın sınırını da kişilik hakları ve diğer düzen oluşturan kurallarla çizmiştir. Tıp mesleğinin önemli aktörlerinden biri olan hekim, mesleği icra ederken söz konusu uluslararası sözleşmelerle ve ilgili kanunlarla güvence altına alınan kişilik haklarını ihlal ederse bu durumda hekimin cezai sorumluluğu gündeme gelecektir. Başka bir ifadeyle, hekime verilen tıbbi müdahalede bulunma görevi ve bu görevle birlikte verilen hak ve bu hakkın kullanması sırasında donatılmış yetkiler, zamanında ve usulüne uygun kullanılmayacak olursa ve neticede bir zafiyet doğarsa bu durumda hekim sorumlu olacaktır. Söz konusu çalışmamızda hekimin cezai sorumluluğunu, ayrıntılı bir şekilde ve ceza hukukunda yapılan son değişiklikler ile birlikte Yargıtay kararlarına değinerek anlatıp tıp ceza hukukuna bir nevi katkı sağlamayı amaçladık. Bilindiği üzere yapılan yasal düzenlemelerle kişi, kendi bedeni üzerindeki haklarının korunmasını talep etme hakkına sahiptir. Kişinin, yaşam hakkı üzerinde belli istisnalar dışında doğrudan tasarrufta bulunulmasına izin verilmiştir. Beden bütünlüğü ve vücut dokunulmazlığı hakkının istisnasını oluşturan tıbbi müdahalelerle, hasta hakları kavramıyla sınırlandırılmaya çalışılmaktadır. Hasta hakları, hasta ve hastalıkların belirlenmesinde yani tanı ve teşhis edilen hastalığa en uygun tedavinin uygulanmasında ve onu yaşayan hastanın sağlığına kavuşturulmasında tıp biliminin ortaya koyduğu yasaların titizlikle uygulanmasıdır. Bu bağlamda, dört bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde, kişilik hakkı, hekim ve hasta kavramı, teşhis ve tedavi kavramı ve hasta hakları ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Hekim, tıbbi müdahalede bulunurken kişi için en kutsal hak olan beden bütünlüğü ve yaşama hakkı üzerinde tasarrufta bulunur. Tıbbi müdahalede bulunan hekim tıbbi kurallar çerçevesinde ilgilinin rızasını alarak hareket etmek zorundadır. Hekim ilgilinin rızasını almadan veya mesleğin getirdiği objektif ve sübjektif sınırlar içerisinde kalmadan yaptığı müdahalelerden sorumlu olacaktır. Tıbbi müdahalelerde temel olarak ilgilinin rızası alınır. Ancak bazı istisnai durumlarda rıza alınmayabilir. Bu halde yapılan müdahale hukuka uygun olur. Bu açıdan çalışmamızın ikinci bölümünde, hekimin cezai sorumluluğu açısından önem arz eden ve tıbbi müdahalenin hukuka aykırı olmasını ortadan kaldıran rıza konusuna, rızanın hukuk düzenindeki önemine ve rızanın geçerli olması için gerekli şartlara değinilmiştir. Ayrıca bu bölümde tıbbi müdahale kavramına, tıbbi müdahale şartlarına ve tıbbi müdahalenin ceza hukuku açısından önemi üzerinde durulmuştur. Tıbbi müdahalede bulunan hekim, hastanın rızasını aldıktan sonra meydana gelen neticeden sorumlu olmaması için, mesleğine ait kurallara ve işin gerektirdiği tüm özen ve dikkat yükümlülüğüne uyması gerekir. Hekim, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı hareket ederek öngörülmesi gereken ve istenmeyen neticeyi öngöremediği durumda taksirle yaralama veya taksirle öldürme suçlarından sorumlu olacaktır. Şayet hekim, mesleğinin gerektirdiği bilgi ve ortak tecrübeler uyarınca, bütün dikkat ve özeni yerine getirmesine rağmen, neticenin öngörülmesi mümkün değilse, artık taksirli eylemden değil, ancak kaza veya tesadüften söz edilebilir. Bu bağlamda, üçüncü bölümde, hekimin cezai sorumluluğu kapsamında taksirle yaralama ve taksirle öldürme suçlarına değinilmiştir. Hekim, mesleğini icra ederken genel olarak meydana gelen neticeden taksirli eyleminden sorumlu olmaktadır. Hekim, istisnai bazı durumlarda meydana gelen neticeden kasti eyleminden dolayı da sorumlu olmaktadır. Bu açıdan dördüncü bölümde, hekimin cezai sorumluluğu kapsamında ki taksirle yaralama ve taksirle öldürme suçları dışında, hekim tarafından kasten işlenen suçlara değinilmiştir. Sonuç bölümünde ise, hekimin cezai sorumluluğu genel olarak irdelenerek bu konudaki tavsiyelere değinilmiştir.

Medical and criminal law are required to be together in social life although they fundamentally seem different from each other in terms of meaning. Medical profession, is one of the rooted professions as the history of humanity, is continuing depending on progress. Contemporary law order legitimized exercise of medical profession as a right, but the limit of the right was determined by personal rights and other rules which are used in made of regularity. When a doctor, one of the important actors in medical profession, performs the job, if the doctor violates personal rights which are guaranteed under rules of international policies and related laws, in this case criminal liability will be applied for the doctor. In other words, if a doctor performs his job not on time and not properly, and something wrong happens, in this case the doctor will be responsible for it. In this study, we aim to contribute to medical criminal law by deeply explaining criminal liability for doctors based on details and recent changes with referring to Supreme Court’ decisions. As it is known, a person has the right to demand protection on her/his body with legal regulations. The person has been authorized to make decisions on her/his life apart from some exceptions. The exception of physical integrity rightand inviolability of the body right for medical interventions is trying to be limited with concept of patient’s rights. Patient’s rights are applications of laws determined by medical science for the implementation of the most appropriate treatment for diagnosis of the patient’s disease and efforts to help the patient to recover. In this context, the first part of the study which consists of four sections describes in a detailed manner personal right, the concept of patient and doctor, the concept of diagnosis and treatment, and patient’s rights. When doctor performs medical intervention for patient, the doctor makes decision on patient’s physical integrity and life right which are found most sacred rights. The doctor has to take patient’s consent according to the medical rules before performing medical intervention. If the doctor performs without taking patient’s consent or not being the objective and subjective limits of medical profession, the doctor will be responsible for his/her decision. Patient’s consent is fundamentally taken for medical intervention. However, it may not be taken for some exceptions. In this case, the intervention will be lawful. In this respect, the second part of our study mentions eliminating patient consent which is important in terms of criminal liability of doctors and medical intervention not to be unlawful, the importance of patient’s consent in law, and conditions for patient’s consent to be valid. Also, this section focuses the concept of medical intervention, requirements for medical intervention, and the importance of medical intervention in criminal law. While performing medical intervention, the doctor must obey all rules about the requirements of profession not to be responsible for unwilling results after getting patient’s consent. If the doctor acts in violation of obligation of attention and care to predict and foresee the outcome of undesirable result, in this case, the doctor will be responsible for injuring or killing crimes of negligence. Even though the doctor fulfills all attention and care in accordance with the required professional knowledge and shared experiences, accident or coincidence may be referred instead of negligence if foreseeing the outcome is not possible. In this context, section three mentions injuring or killing crimes of negligence in concept of criminal liability of doctor. As a result, in general, the doctor is responsible for the negligent act that is occurred while performing the profession. The doctor is also responsible for the deliberate act in some exceptional cases occurring. Therefore, in fourth chapter it is mentioned about the crimes committed by the doctor except the negligent injuries and deaths within the scope of the criminal responsibility of a doctor. In the conclusion, it is referred to recommendations by examining the doctor’s criminal responsibility in general.