Kıbrıs anayasalarında hükümet sistemi: Kıbrıslı Türklerin anayasaları üzerine bir inceleme

Abstract

Her devletin bir yönetim şekli bulunmaktadır. Anayasacılık akımının doğmasıyla birlikte yazılı anayasaların varlığı önem kazanmıştır. Bu anayasalar, kurdukları hukuk düzeni ile yasama ve yürütme organları arasında farklı şekillerde ilişkiler öngörmektedir. Bu ilişkiler sosyal bilimlerde hükümet sistemi olarak ifade edilmektedir. Bu çalışmada konu hükümet sistemleri açısından ele alınarak Kıbrıs tarihinde Kıbrıslı Türklerin taraf olduğu anayasalar incelenmektedir. Kıbrıslı Türkler Kıbrıslı Rumlar ile öncelikle 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'na taraf olmuş ve bu Anayasa kısa süre de olsa yürürlükte kalmıştır. 1974 Kıbrıs Harekâtından sonra Kıbrıs Türkleri 1975 Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasası'nı yürürlüğe koymuş ve bu Anayasa'nın çizdiği hükümet sistemi ile yönetilmiştir. 1983 yılına gelindiğinde ise Kıbrıslı Türkler self-determinasyon hakkı çerçevesinde bağımsızlıklarını ilan etmiş ve 1985 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası'nı hazırlamışlardır. Günümüze kadar hiçbir değişikliğe uğramayan 1985 Anayasası'nın kurmuş olduğu hükümet sistemi hâlâ bazı çevrelerde tartışılmaktadır. Çalışmamız Kıbrıslı Türklerin bu üç anayasasının öngördüğü hükümet sistemlerini inceleme gayesini taşımaktadır. Kıbrıs'taki hükümet sistemleri incelenirken konumuzun temelde bir anayasa hukuku çalışması olduğu göz ardı edilmeden, sınırlı bir ölçüde de olsa diğer hukuk dallarıyla dirsek temasında bulunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Hükümet Sistemleri, Kıbrıs, Anayasa, 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası, 1975 Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasası, 1985 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası

Every state has a form of government. With the advent of the constitutionalism movement, the existence of written constitutions gained importance. These constitutions provide in different ways for the relations between the legal system they create and the legislative and executive bodies. These relationships are referred to in the social sciences as the system of government. In this study, the topic is discussed from the aspect of governmental systems and the constitutions in which the Turkish Cypriots participate in the history of Cyprus are examined. The Turkish Cypriots joined the 1960 Constitution of the Republic of Cyprus together with the Greek Cypriots and this constitution remained in force for a short period of time. After the 1974 Turkish Invasion of Cyprus, the Turkish Cypriots enacted the 1975 Constitution of the Turkish Federated State of Cyprus and were governed by the system of government set forth in that Constitution. In 1983, Turkish Cypriots declared their independence under the right of self-determination and drafted the 1985 Constitution of the Turkish Republic of Northern Cyprus. The system of government established in the 1985 Constitution, which has not undergone any changes to date, is still debated in some circles. Our study aims to examine the systems of government provided for in these three Turkish Cypriot constitutions. In studying the systems of government in Cyprus, we will come into contact, albeit to a limited extent, with other areas of law, without ignoring the fact that our subject is essentially a study of constitutional law. Keywords: Governmental Systems, Cyprus, Constitution, 1960 Constitution of the Republic of Cyprus, 1975 Turkish Federated State of Cyprus Constitution, 1985 Turkish Republic of Northern Cyprus Constitution