Sınırötesi anayasalcılık bağlamında anayasaya aykırı anayasa değişikliklerinin yargısal denetimi (Türkiye çözümlemesi)

Abstract

Demokratik hukuk devletinde anayasa yargısının amacı, anayasanın üstünlüğünü sağlamak ve korumaktır. Anayasa Mahkemelerinin anayasayı koruma amacı kapsamında yaptıkları kanunların ve anayasa değişikliklerinin anayasaya uygunluğu denetiminin sınırları ve geliştirdikleri içtihatlar literatürde sıkça değerlendirilmekte ve sorunları ortaya konulmaktadır. Bu çalışmanın kapsamında, anayasaya aykırı anayasa değişikliklerinin yargısal denetimi ve bu yargısal denetim çerçevesinde karşılaşılan sorunları sınırötesi anayasalcılık yaklaşımıyla ele alınmaktadır. Çalışmanın amacı, anayasaya aykırı anayasa değişikliklerinin yargısal denetimi kapsamında anayasal düzeni ve bireyin temel hak ve özgürlüklerini teminat altına alabilmek amacıyla, Anayasa Mahkemelerinin sınırötesi anayasalcılık ve onun bileşenleri ile insan hakları, demokrasi ve hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde kendi işlevini yerine nasıl getirebileceğinin ortaya konulmasıdır. Bu amaçla, çalışmada 1961 ve 1982 Anayasa dönemlerinde Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi'nin anayasa değişikliklerinin anayasaya uygunluğuna yönelik yaptığı denetimler sonrası aldığı kararlar ve oluşturduğu doktrin detaylı olarak incelenmektedir. Bu çerçevede çalışmada, Anayasa Mahkemesi'nin anayasal işlevi gereği siyasi ideolojilerden uzak ve insan hakları, demokrasi ve hukuk devleti bağlamında evrensel standartlar ile uyumlu içtihat geliştirmek suretiyle, anayasa değişikliklerinin denetiminde, elbette yerel dinamikleri dikkate alarak, çağdaş demokrasilerde anayasa yargının sınırötesi yargı diyaloğu veya uluslararası belgelerde anlaştığı ortak değerler üzerinden kabul ettiği içtihatlar ile uyumlu bir tutum sergilemesi ve zaman zaman oluşturduğu aktivist tutumunu hak temelli yaklaşım çerçevesinde değerlendirmesi önerilmektedir.

The purpose of the judicial review of the constitution in a democratic state is to ensure and protect the supremacy of the constitution. The limits of the constitutional review of laws and constitutional amendments made by the Constitutional Courts within the scope of the purpose of protecting the Constitution and the case-laws they developed, are frequently evaluated in the literature and also their problems are revealed. Within the scope of this study, the judicial review of unconstitutional constitutional amendments and the problems encountered within the framework of this judicial review are discussed from the transnational constitutionalism perspective. The aim of the study is to reveal how the Constitutional Courts can fulfill their functions within the framework of transnational constitutionalism and its components, as well as the principles of human rights, democracy and the rule of law, in order to guarantee the constitutional order and the fundamental rights and individual freedom within the scope of judicial review of unconstitutional constitutional amendments. For this purpose, the decisions taken by the Constitutional Court of the Republic of Turkey in the 1961 and 1982 Constitutional periods after the audits on the constitutionality of the constitutional amendments and the doctrine it formed, are examined in detail. Within this frame; throughout the study, based on the constitutional function of the Constitutional Court, taking into account the local dinamics as well, the Court should generate jurisprudences in which both the common values agreed in international documents and transnational judicial dialogues are sustained. Only if this approach is fulfilled, the Constitutional Court will develop a doctrine in accordance with the context of human rights, democracy and the rule of law within the framework of a rights-based approach.