Elektrik sözleşmelerinin hukuki niteliği ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda işlem görmesi

Abstract

Özellikle 1980'li yıllardan sonra dünyada enerji alanında büyük oranda serbestleştirme ve özelleştirme çabaları başlatılmış olup elektrik enerjisi de bu dönüşümden nasibini almıştır. Liberal piyasaların gerektirdiği rekabet ortamının elektrik piyasalarında tahsis edilmesiyle sistem verimliliğinin artışının sonucu olarak, rekabetçi ortamda belirlenen fiyatlar insan merkezli yapıda belirlenen fiyatlara nispeten daha düşük olmakta, ancak belirsizlikler neticesinde büyük dalgalanmalar görülebilmektedir. Görülen bu fiyat dalgalanmaları neticesinde elektrik üreticileri, tüketicileri ve tüccarları gibi elektrik piyasası katılımcıları önemli riskler yüklenmektedir. Elektrik vadeli sözleşmeleri, bu katılımcıların rekabetçi elektrik piyasalarında risklerden korunmalarına ya da riskleri yönetmelerine imkân tanımaktadır. Birçok mal ve hizmet için 100 yılı aşkın bir süredir yaygın bir şekilde kullanılan vadeli işlemler, elektrik sektöründe 1990'lı yıllardan itibaren kullanılmaya başlanmasına rağmen kısa süre içerisinde büyük bir gelişme kaydederek piyasa katılımcılarının tercih ettikleri bir risk yönetimi aracı olmuştur.Bu çalışmada, gerek elektrik enerjisinin üretimden tüketiciye sunulmasında oluşan hukuki durum, gerekse de elektrik sözleşmelerinin vadeli işlem sözleşmesi olarak işlem gördüğünde oluşan hukuki durum irdelenmiş ve hem ülkemiz hem de elektrik sektörü için yeni olan bu konuda, ilgilisi için önemli bir kaynak oluşturulmaya çalışılmıştır.

Especially after the 1980s, liberalization and privatization efforts have been initiated largely around the world in the energy field, and electrical energy has been effected from this transformation. Due to the increase in the system efficiency, which is a result of allocation of competitive environment to the electricty markets, prices in the competitive environment are lower than the prices in human-centered structure. However, because of the uncertainities, large fluctuations can be seen. As a result of these price fluctuations, electricity market participants such as electricity producers, consumers and traders, undertake significant risks. Electricity futures contracts save these participants from these risks in the competitive electricity market or let them manage these risks. Although future contracts have been used for many goods and services over 100 years, their use in electricity sector only started in 1990s, and this usage has showed a great progress in a short time through being a preferred risk management tool by market participants.In this study, the legal status of servicing of the electricity from production to consumers and the legal status of the electricity contracts when it is traded as future contracts were examined in order to provide an important resource for this sector