İran Konutlarında Mutfak Mekânının Mahremiyet Olgusu Üzerinden İncelenmesi

Abstract

İran, tarihsel sürecinde yaşanan siyasi ve kültürel değişimler, İran'ın yalnızca kentsel planlamasına değil, aynı zamanda İran geleneksel konut mimarisine de yansımıştır. Bu yansımalar, İran toplumunun temel yapısını ve yaşayış biçimlerini de şekillendiren gizlilik ve içe kapanma yani mahremiyet olgusunu da etkilemiştir. Batı etkisi ile kültür ve yaşam tarzı da etkilenen İran'da, konut yapılarının iç mekân planlamasında içe kapanma yerini dışa açılmaya bırakmıştır. İran kadınlarının da Batı etkisi ile modern bir kültür ve yaşam tarzını benimsemesi ile konutta yer alan kadın egemen mekân olan mutfağın plan şeması ve kullanımı değişim göstermiştir. Mutfak mekânı, İran kültüründe bir mahremiyet simgesi olarak kadının egemen olduğu yer olmasından dolayı önemlidir. Bu çalışmada İran'ın tarihsel süreci dönemsel olarak irdelenmiş, mahremiyet konusuna tarihinin her döneminde önem vermiş olan İran toplumunda mahremiyet olgusu araştırılmıştır. Batı etkisi ile geleneksel konutların ve mutfak mekânlarının gelişim süreçleri, mahremiyet olgusunu ön plana çıkaran planlama kararları ve kriterleri incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, mutfak mekânlarının konutların gizli saklı bölümlerinde var olan kapalı mekânlarken, sanayileşme ve teknolojik gelişmelerle birlikte daha iletişime açık ve diğer mekânlarla ilişki halinde olan bir mekân haline dönüştüğü, zamanla gıdaları servis etmek için mutfak ve yemek odası arasında bir pencere açıldığı ve bu pencerenin açılmasıyla açık mutfak kullanımlarının gündeme geldiği görülmektedir.